Давлати Ғазнавиён

	Давлати Ғазнавиён
	форсӣ: سلطنت غزنویان‎
	султанат в составе Аббасидского халифата
	; Давлати Ғазнавиён дар авҷи қудрат (997 - 1030)
Пойтахт	Ғазнӣ ; (963 — 1151); Лоҳур ; (1151 — 1187)
Забон(ҳо)	Порсӣ (забони расмӣ ва дарбор; лингва франка); ; Туркӣ (артиш); Арабӣ (дин);
Дин	Ислом
Майдон	3 400 000 км²
Шакли ҳукмронӣ	Монархия
Сулола	Ғазнавиён
	Султон
	Таърих
- 977	Таъсисдиҳанда - Себуктегин (977—997)
- 998	Ба бузургтарин қудрат дастёбгашта - Маҳмуди Ғазнавӣ (998—1030)

Давлати Ғазнавиён (Салтанати Ғазнавиён, форсӣ: سلطنت غزنویان‎) — давлатест, ки дар солҳои 977—1186 дар ҳудуди Осиёи Марказӣ ва Ҳиндустони шимолу ғарбӣ арзи вуҷуд дошт ва дар он сулолаи Ғазнавиён ҳукмронӣ кардаанд.

Таърих

Асосгузори давлат сарлашкари туркнажоди Сомониён Алптегин буд, ки бар зидди хӯҷаинони худ баромада, дар ҳудуди Афғонистони кунунӣ давлати мустақилеро бо марказаш шаҳри Ғазнин (Ғазна) барпо кард. Айёми гулугулшукуфии давлат ба даврони ҳукмронии Сабуктегин 977—997 ва Маҳмуди Ғазнавӣ 998—1030 рост меояд. Баъд аз марги Маҳмуд давлат рӯй ба таназзул ниҳод. Ворисони ӯ музофотҳои кишварро паси ҳам аз даст медоданд. Ҳанӯз дар давраи Масъуди I Хоразм аз даст рафт. Ҳокимони қарахонии Мовароуннаҳр заминҳои болооби Амударёро забт карданд. Баъд аз муҳорибаи Дандонакон 1040 бо Салҷуқиён дар ҳудуди давлат танҳо қисми Афғонистон ва Панҷоб боқӣ монд. Зарбаи охирин ба давлати Ғазнавиён аз тарафи Ғӯриён зада шуд, ки дар охирҳои солҳои 70-уми асри XII онҳоро ба шимоли Ҳиндустон ронданд. Пойтахти нави давлати Ғазнавиён шаҳри Лоҳур шуд. Баъд аз забт шудани Лоҳур аз тарафи Ғуриён дар соли 1186 давлати Ғазнавиён аз байн рафт.

Сиёсат

Асоси сиёсати берунии ҳукмронҳои аввалини Ғазнавиёнро ғасби заминҳои мамолики ҳамсоя ташкил медод. Дар натиҷаи ин гуна забткориҳо то соли 1030 ба давлати Ғазнавиён ҳудуди кунунии Афғонистон, баъзе вилоятҳои Эрон, қисми Мовароуннаҳр ва Хоразм, музофотҳои шимолӣ ва шимолу ғарбии Ҳиндустон дохил шуд. Вале истилогариҳо ба суст шудани давлат оварда расонданд. Иқтисодиёти давлат хароб шуд.

Фарҳанг

Дар даврони авҷи тараққиёти худ, султонҳои Ғазнавӣ ба рушди илму фарҳанг диққат медоданд. Дар дарбори Ғазнин ва дигар шаҳрҳо олимону шоирони машҳур кор ва фаъолият мебурданд (Берунӣ, Утбӣ, Абулфазл Байҳақӣ, Гардезӣ, Фирдавсӣ ва ғайра).

Иқтисод

Азбаски соҳаи асосии сиёсати давлат забти заминҳои ҳамсоя буд, ба кишоварзӣ аҳамияти ҳамаҷониба дода намешуд. Иқтисодиёти давлати Ғазнавиён нисбат ба замони Сомониён поён рафт. Ҳаҷми савдо ва додугирифт бо мамолики хориҷа кам шуд.

Нигаред низ

Ғазнавиён

Эзоҳ

↑ Homa Katouzian, "Iranian history and politics", Published by Routledge, 2003. pg 128: "Indeed, since the formation of the Ghaznavids state in the tenth century until the fall of Qajars at the beginning of the twentieth century, most parts of the Iranian cultural regions were ruled by Turkic-speaking dynasties most of the time. At the same time, the official language was Persian, the court literature was in Persian, and most of the chancellors, ministers, and mandarins were Persian speakers of the highest learning and ability "
↑ "Persian Prose Literature." World Eras. 2002. HighBeam Research. (3 September 2012);"Princes, although they were often tutored in Arabic and religious subjects, frequently did not feel as comfortable with the Arabic language and preferred literature in Persian, which was either their mother tongue—as in the case of dynasties such as the Saffarids (861–1003), Samanids (873–1005), and Buyids (945–1055)—or was a preferred lingua franca for them—as with the later Turkish dynasties such as the Ghaznawids (977–1187) and Saljuks (1037–1194) ". [1]

Адабиёт

Абулфазл Байҳақӣ. Таърихи Байҳақӣ. Ҷ. 1—3. — Теҳрон, 1940—1953
Бартолд В. Туркистон дар давраи истилои муғул, қ. 2 — СПБ, 1900

Пайвандҳо

Ғазнавиён
Энциклопедияи Советии Тоҷик : [дар 8 ҷ.] / сармуҳаррир А. С. Сайфуллоев. — Д. : СИЭСТ, 1978—1988.

[1] Homa Katouzian, "Iranian history and politics", Published by Routledge, 2003. pg 128: "Indeed, since the formation of the Ghaznavids state in the tenth century until the fall of Qajars at the beginning of the twentieth century, most parts of the Iranian cultural regions were ruled by Turkic-speaking dynasties most of the time. At the same time, the official language was Persian, the court literature was in Persian, and most of the chancellors, ministers, and mandarins were Persian speakers of the highest learning and ability "

[2] "Persian Prose Literature." World Eras. 2002. HighBeam Research. (3 September 2012);"Princes, although they were often tutored in Arabic and religious subjects, frequently did not feel as comfortable with the Arabic language and preferred literature in Persian, which was either their mother tongue—as in the case of dynasties such as the Saffarids (861–1003), Samanids (873–1005), and Buyids (945–1055)—or was a preferred lingua franca for them—as with the later Turkish dynasties such as the Ghaznawids (977–1187) and Saljuks (1037–1194) ". [1]

[1]

[2]