НАТО
НА́ТО, Созмони Аҳдномаи Атлантикаи Шимолӣ, Аҳдномаи Атлантикаи Шимолӣ (англ. North Atlantic Treaty Organization, NATO; фр. Organisation du traité de l'Atlantique nord, OTAN) — иттиҳоди ҳарбию сиёсӣ.
 | |
.jpg) | |
.svg) |
|
| Карта стран-членов НАТО | |
| Маркази маъмурӣ | |
| Нишонӣ | Boulevard Leopold III 1110 Brussels Belgium[2] |
| Намуди созмон | military alliance[d], созмони байнидавлатии байналмилаллӣ[d], созмони байналмилалӣ[d] ва multinational military coalition[d] |
| Забонҳо | инглисӣ ва фаронсавӣ |
| Санаи таъсис | 4 апрел 1949 |
| Веб-сайт | nato.int(англ.)(фр.)(рус.)(укр.) |
 Парвандаҳо дар Викианбор | |
Таърих
вироиш4 апрели 1949 дар Вашингтон бар асоси муоҳидаи 12 давлат — ИМА, Британияи Кабир, Фаронса, Белгия, Дания, Исландия, Итолиё, Люксембург, Канада, Нидерландия, Норвегия, Португалия таъсис ёфт. Соли 1952 ба он Юнон ва Туркия, 1955 Ҷумҳурии Федеративии Олмон, 1981 Испания дохил гардиданд. Дар дебочаи Аҳдномаи Атлантикаи Шимолӣ омадааст, ки он дар асоси мақсад ва принсипҳои Ойинномаи СММ баҳри таъмини амният ва сулҳ таъсис шуда, озодӣ, мерос ва тамаддуни халқҳоро бар пояи принсипҳои демократия, озодии шахсият ва ҳифзи ҳуқуқи инсон таъмин менамояд. Аҳдномаи Атлантикаи Шимолӣ аз 14 модда иборат аст, ки моддаи 5-ум меҳвари асосиашро ташкил медиҳад. Дар он ҳуҷуми мусаллаҳона ба ҳар кадом мамлакати узви аҳднома чун ҳуҷум ба тамоми давлатҳои аъзо дониста шуда, ба таври инфиродӣ ё дастаҷамъӣ ба мамлакати дучори ҳамлаи берунӣ ёрии амалӣ, аз ҷумла ба тавассути қувваҳои низомии муштарак расонда мешавад. Пайдоиши аҳднома ба замони авҷи «ҷанги сард» ва зиддияти ду урдугоҳ (лагер)-и олами кабир — капиталистию сотсиалистӣ рост омад. Дар он мавқеи пешбарро ИМА ишғол менамояд. Аммо бархурди манфиатҳои иқтисодию сиёсӣ ва махсусан минтақавӣ миёни аъзои Аҳдномаи Атлантикаи Шимолӣ борҳо зиддият ба вуҷуд овардааст. Масалан, соли 1966 Фаронса, 1974-80 Юнон, 1982 Испания аз ширкат дар тадбирҳои ҳарбии он худдорӣ кардаанд. Дания, Нидерландия, Норвегия, Канада, Фаронса ва Юнон дар барномаи Ташаббуси мудофиавии стратегӣ (СОИ) иштирок надоштанд ва ғайра.
Дар давоми фаъолияташ аҳднома ва доктринаҳои бисёреро таҳия ва дар доираи ҳадафҳои онҳо амал намудааст. Масалан, солҳои 50 садаи XX стратегияи «қасоси оммавӣ», солҳои 60 стратегияи «таъсиррасонии мавзун» амалӣ гардиданд. Аммо баъди пошхӯрии Иттиҳоди Шӯравӣ ва низоми сотсиализм дар оғози солҳои 90 садаи XX доманаи фаъолияти аҳднома густардатар шуд. Ба ҳайати он соли 1999 Маҷористон, Полша, Чехия, соли 2004 Булғория, Латвия, Литва, Руминия, Словакия, Словения, Эстония, соли 2009 Албания, Хорватия дохил гардиданд. Аҳднома дар доираи барномаи «Ҳамкорӣ ба хотири сулҳ» робитаро бо дигар мамолики ғайриаъзои он ба роҳ андохтааст. Солҳои охир роҳбарии нерӯҳои байналмилалии посдори сулҳро дар Афғонистон ба зимма дорад. Мақоми олии сиёсии аҳднома шӯро мебошад, ки соле ду маротиба даъват мешавад. Дар марҳалаҳои байни ҷаласаҳо роҳбарии ташкилот ба зиммаи Шӯрои доимӣ вогузор мегардад. Шӯро Котиби генералиро барои 4 сол интихоб мекунад. Қароргоҳаш дар шаҳри Брюссел ҷойгир аст.
Қувваҳои ҳарбӣ
вироиш| Кишвар | шумора |
| ИМА | 1305 |
| Туркия | 411 |
| Фаронса | 207* |
| Италия | 182 |
| Олмон | 180 |
| Бритониёи Кабир | 161 |
| Испания | 121 |
| Юнон | 106 |
| Лаҳистон | 103 |
| Руминия | 70 |
| Канада | 65 |
| Нидерландия | 41 |
| Португалия | 31 |
| Булғористон | 31 |
| Белгия | 29 |
| Чехия | 22 |
| Норвегия | 20 |
| Маҷористон | 18 |
| Дания | 16 |
| Хорватия | 15 |
| Словакия | 13 |
| Литва | 13 |
| Словения | 7 |
| Албания | 7 |
| Эстония | 6 |
| Латвия | 5 |
| Люксембург | 0,9 |
| Ҷамъ | 3185,9 |
На 2007 всего в вооружённых силах стран НАТО было более 5 млн военнослужащих, из них в Европе — примерно 3 млн 200 тыс.[4]
На 2010 в вооружённых силах стран НАТО было около 3,8 млн военнослужащих[5].
Қувваҳои ҳарбии НАТО тақсим мешаванд ба:
- Қувваҳои ҳарбии муттаҳида, ки ба созмони ҳарбӣ итоат мекунанд;
- Қувваҳои ҳарбӣ, ки ба кишварҳои миллӣ итоат мекнанд.
В составе ОВС действуют объединения, соединения и части сухопутных войск и ВВС ИМА (см. также статью Европейское командование вооружённых сил ИМА), Великобритании, Канады, ФРГ, Бельгии, Нидерландов, Италии и Турции, Польши, Венгрии и Чехии, а также ВВС Норвегии и Дании. В военное время и в период учений в состав ОВС передаются военно-морские силы перечисленных стран, а также основная часть войск Норвегии, Дании, Португалии и Люксембурга. Вооружённые силы Франции и Греции, вышедших из военной организации НАТО, периодически участвуют в совместных учениях ОВС НАТО в Европе, координируют действия ПВО своей страны с силами объединённой ПВО НАТО.
В 2002 году НАТО начала масштабную реформу своей военной структуры. В процессе этой реформы общее число штабов НАТО сократилось с 20 до 11[6].
Роҳбарии қумондонии минтақавӣ
вироишВ рамках союзного командования в Европе функционируют два региональных командования:
- Қувваҳои иттиҳоди Аврупои Шимолӣ — — Белгия, Бритонияи Кабир, Олмон, Дания, Люксембург, Нидерландия, Норвегия, Лаҳистон и Чехия. Марказ дар ш. Брюнсюм, Нидерландия (то 1993);
- Қувваҳои иттиҳоди Аврупои Ҷанубӣ — Маҷористон, Юнон, Италия, Испания ва Туркия. Марказ — дар ш. Неапол, Италия.
Верховное командование в Атлантике состоит из пяти штабов:
- Атлантика шарқӣ,
- Атлантикаи ғарбӣ,
- Атлантикаи ҷанубӣ,
- Флоти зарбавӣ,
- Союзное командование подводными кораблями.
Забоҳои расмии НАТО — англисӣ ва фаронсавӣ.
Пойгоҳи НАТО дар Брюссел (Белгия).
Верховное главнокомандование ОВС НАТО в Европе дар ш. Монс (Белгия).
Силы быстрого реагирования
вироишСилы реагирования НАТО предназначены для оказания оперативной поддержки операциям НАТО. Концепция этих сил была одобрена декларацией встречи глав государств НАТО в Праге 22 ноября 2002 года и утверждена министрами обороны стран Организации Североатлантического договора в июне 2003 года; первый их штаб (NRF-1) был создан в октябре 2003 года в Италии. В соответствии с принципом ротации, в 2004 году был создан штаб NRF-2 в Португалии[7].
5 сентября 2014 года на встрече руководителей стран НАТО в Ньюпорте было принято решение о создании объединённой оперативной группы повышенной готовности (англ. Very High Readiness Joint Task Force, VJTF). Эти силы в составе примерно 4000 человек[8] предназначены для быстрой реакции в случае нападения России на какую-либо из стран НАТО[9][10].. Основную базу и командный центр сил планируется разместить в Великобритании. Планируемый срок переброски и развёртывания частей в странах, граничащих с Россией (Польша, Прибалтика), не превышает 48 часов[8].
Адабиёт
вироиш- Вятр Е. Социология политических отношений. М., 1979;
- Европа и глобальные проблемы современности. М., 1992.
Пайвандҳо
вироишСарчашма
вироиш- Асос — Боз. — Д. : СИЭМТ, 2013. — 664 с. — (Энсиклопедияи Миллии Тоҷик : [тахм. 25 ҷ.] / сармуҳаррир Н. Амиршоҳӣ ; 2011—2023, ҷ. 2). — ISBN 978-99947-33-52-4.
Эзоҳ
вироиш- ↑ NATO NATO begins the final phase of its move to a new home (ингл.)
- ↑ https://www.ncia.nato.int/about-us/our-locations.html
- ↑ Хатои ёдкард: Барчасби
<ref>ғайримиҷоз; матне барои ёдкардҳо бо номиNATOdfворид нашудааст - ↑ И. Бочарников. Современные тенденции зарубежного военного строительства Бойгонӣ шудааст 3 апрели 2015 сол.
- ↑ W. Bruce Weinrod and Charles L. Barry NATO Command Structure:Considerations for the Future. Center for Technology and National Security Policy, National Defense University. September 2010
- ↑ Хатои ёдкард: Барчасби
<ref>ғайримиҷоз; матне барои ёдкардҳо бо номиautogenerated1ворид нашудааст - ↑ Kugler, Richard The NATO Response Force 2002–2006: Innovation by the Atlantic Alliance(англ.) // Case Studies in Defense Transformation : journal. — Washington, DC: National Defense University, Center for Technology and National Security Policy. — P. 8.
- ↑ 8.0 8.1 Jonathan Marcus. Ukraine truce shaken by new shelling(англ.). BBC (5 September 2014). 8 сентябри 2014 санҷида шуд.
- ↑ John-Thor Dahlburg. NATO creates 'spearhead' to deter Russia(англ.). Associated Press (5 September 2014). 6 сентябри 2014 санҷида шуд.
- ↑ "Defence Ministers agree to strengthen NATO's defences, establish Spearhead Force". nato.int (Press release). Brussels, BE: North Atlantic Treaty Organization. 2015-02-06 [First published 2015-02-05]. Archived from the original on 2015-02-06. Retrieved 2015-02-06.