Тоомас Ҳендрик Илвес

Тоомас Ҳендрик Илвес
Тоомас Ҳендрик Илвес
	эст. Toomas Hendrik Ilves
4-умин Президенти Эстония
	9 октябри 2006 — 10 октябри 2016
Нахуствазир	Андрус Ансип, Таави Рийвас
Пешгузашта	Арнолд Рюйтел
Ҷонишин	Керсти Калюлайд
Вазири корҳои хориҷи Эстония
	25 марти 1999 — 28 январи 2002
Нахуствазир	Март Лаар
Пешгузашта	Раул Мялк
Ҷонишин	Кристийна Оюланд
Нахуствазир	Тийт Вяхи; Март Сийманн
Пешгузашта	Сийм Каллас
Ҷонишин	Раул Мялк
Таваллуд	26 декабр 1953[…] (70 сол); Стокҳолм, Суэд;
Падар	Endel Ilves[d]
Ҳамсар	Ieva Ilves[d], Evelin Ilves[d] ва Merry Bullock[d]
Фарзандон	Luukas Ilves[d]
Ҳизб	Ҳизби сотсиал-демократии Эстония[d]; People's Party[d] (1999); Peasants' Party[d] (1998);
Таҳсилот	Коллеҷи Колумбия; Донишгоҳи Колумбия; Донишгоҳи Пенсилвания; Leonia High School[d];
Эътиқод	Агноститсизм
Соядаст
Ҷоизаҳо	; ; honorary doctorate from the Catholic University of Lublin[d] John Jay Award[d]
Вебгоҳ	presidentilves.ee(англ.)
	Парвандаҳо дар Викианбор

Тоомас Хендрик Илвес (эст. Toomas Hendrik Ilves; тав. 26 декабри 1953, Стокҳолм) - сиёсатмадори Эстония, дипломат, рӯзноманигор, узви собиқи парлумони Аврупо, собиқ роҳбари Ҳизби сотсиал-демократи Эстония, президенти Эстония — аз 23 сентябри 2006 то 10 октябри 2016.

Зиндагинома

Пайдоиш

Бибии модарии Илвес, зодаи Санкт-Петербург, Елизавета Василиевна Чистоганова, миллаташ рус буд. Модари Илвес Ираида Сиитам 6 январи соли 1927 дар Ленинград таваллуд шудааст ва аз он ҷо 13 октябри 1928 ҳамроҳи бобои Илвес Питер Сиитам, ки дар Русия кор кардааст, ба Эстонияи мустақил кӯчид.

Дар Эстония модари Илвесро Александра ва Питер Ребан ба фарзандӣ гирифтанд. Падари фарзандхонд Ираида Сийтам бародари сиёсатмадори Эстония Ҳанс Ребане буд, ки аз соли 1927 то 1928 вазири корҳои хориҷии Эстония буд. Дар парвандаи фарзандхондкунӣ, гуфта мешавад, ки волидон розӣ ҳастанд, ки духтарашонро Питер ва Александр Ребане, ки дар Таллин зиндагӣ мекунанд, ба фарзандӣ бигиранд, зеро онҳо худашон наметавонанд кӯдакро дастгирӣ кунанд ва Ребан, ба гуфтаи онҳо, одамони сарватманд буданд. Илова бар ин, Александра Ребан хоҳари Элизабет ва мувофиқан, холаи худи Ираида буд.^[7]

Тирамоҳи соли 1944, бо пешрафти нерӯҳои шӯравӣ, волидони Илвес ба Шветсия гурехтанд.

Кӯдакӣ ва наврасӣ ^[8]

Тоомас Ҳендрик Илвес 26 декабри соли 1953 дар Стокҳолм, пойтахти Шветсия таваллуд шудааст. Тибқи як мақолае, ки 14 апрели соли 2000 дар рӯзномаи Youth Youth Estonia чоп шудааст, бо ишора ба сафири Австрия дар Эстония Петер Пилз, падари Илвес дар СС хидмат кардааст, худи Илвес инро ҳамчун вазири корҳои хориҷии Эстония изҳор доштааст. Вазири Эстония Тоомас Илвес изҳороти раҳбари ашаддии рости Австрия Йорг Ҳайдерро дар бораи фаъолияти фашистон муҳокима карда, изҳор дошт, ки «бисёр эстонҳо, аз ҷумла падари ӯ, дар сафҳои нерӯҳои СС хидмат мекарданд. Дар айни замон, нерӯҳои СС дар Эстония пеш аз ҳама хотираҳои замони муқовимати қаҳрамонона ба таҷовузгарони шӯравиро бедор мекунанд ”, гуфта мешавад дар гузориши сафири Австрия.^[9]

Баъдтар, оила ба ИМА муҳоҷират кард, ки президенти ояндаи Эстония кӯдакӣ ва ҷавонии худро дар он ҷо гузаронидааст. Мактаби миёнаи Леонияи Ню Ҷерсиро соли 1972 хатм кардааст. Хатмкардаи Донишгоҳи Колумбия дар соли 1976 бо бакалавр дар риштаи равоншиносӣ ва дар соли 1978 Донишгоҳи Пенсилвания (магистр дар равоншиносӣ)-ро хатм намудааст. Солҳои 1981-1983 маъмури санъат ва директори Маркази адабии Ванкувер (Канада) буд. Солҳои 1983-1984 — муаллими адабиёт ва забоншиносии Эстония дар кафедраи омӯзиши байнисоҳавии Донишгоҳи Саймон Фрейзер (Ванкувер, Канада).

Оғози кариера

Дар соли 1984—1988 таҳлилгари пажӯҳишгоҳи таҳқиқотии радиои Аврупои Озод/Радиои Озодӣ дар Мюнхен, дар солҳои 1988—1993 раҳбари шуъбаи эстонии Радиои Озодӣ буд.

Кариераи сиёсӣ пеш аз интихоб шудан ба мақоми Президенти Эстония

Дар хидмати дипломатӣ

Дар соли 1991, Илвес ба Ҷумҳурии Эстония кӯчид (пас аз он ки дубора мустақил шуд). Дар байни солҳои 1993-1996 ӯ сафири Эстония дар ИМА, Канада ва Мексика буд. Солҳои 1996- 1998 ва 1999—2002 ҳамчун Вазири корҳои хориҷии Эстония кор кард.

Муборизаи сиёсӣ

Дар давраи аз соли 2001 то 2002, ӯ роҳбари Ҳизби Мардуми Муътадил буд. Вай пас аз шикасти ҳизб дар интихоботи мунисипалии соли 2002, ки аъзои ҳизбаш тавонистаанд танҳо 4,4% овозҳоро ба даст оранд, аз ин вазифа истеъфо дод. Ҳизби мӯътадил ба зудӣ Ҳизби сотсиал-демократи Эстония номгузорӣ шуд. Вай борҳо барои узвияти Эстония дар Иттиҳоди Аврупо ҳимоят карда, гуфтушунидҳои фаъол анҷом дод, ки дар ниҳоят боиси 1 майи соли 2004 пайвастани Эстония ба Иттиҳоди Аврупо гардид. Худи ҳамон сол, дар интихоботи парлумони Аврупо Илвес, ки аз Ҳизби Сотсиал-Демократии Эстония намояндагӣ мекард, беш аз 76 000 овоз гирифт ва узви парлумони Аврупо интихоб шуд. Дар парлумони Аврупо Илвес ба Ҳизби Сотсиалистони Аврупо пайваст.

Мубориза барои мақоми президент

Илвес барои интихоботи президентии 23 марти 2006 аз ҷониби Ҳизби Ислоҳот ва Ҳизби Сотсиал-Демократ, ки ӯ узви он буд, пешбарӣ карда шуд.

29 август Илвес ягона номзад дар даврҳои дуюм ва сеюми интихоботи президентӣ дар Риигикогу (парлумони Эстония) буд, ки онро ҳизби ҳокими Ислоҳот, инчунин ҳизбҳои оппозисиюн: сотсиал-демократҳо, Иттиҳоди Ватан ва Рес Publica дастгирӣ карданд

Ҳизби марказ ва Иттиҳоди мардумӣ интихоботи Риигикогоро бойкот карданд (раисони ин ҳизбҳо вакилони худро даъват карданд, ки дар интихобот ширкат накунанд). Барои Илвес, аз 65 овозе, ки дар эътилофи ҷонибдорӣ мавҷуданд, 64 овоз дода шуд, аммо барои пирӯзӣ дар интихобот, Илвес бояд аз се се ҳиссаи 101 овозро дар Риигикогу ба даст орад. Аз ин рӯ, номзадии ӯ ба таври худкор ба даври навбатии интихобот, ки рӯзи 23 сентябр таъйин шуда буд, гузаронида шуд.

Рӯзи 23 сентябр Илвес дар даври аввали интихоботи президентӣ дар Коллеҷи интихобкунандагон 174 овоз гирифт ва ба ин васила президенти нави Эстония интихоб шуд. Рӯзи дигар Илвес аз ҳизби сотсиал-демократӣ истеъфо дод. Давраи панҷсола ҳокимияти ӯ расман 9 октябри 2006 оғоз ёфт.

Раёсатҷумҳурӣ

Томас Хендрик Илвес (дуюм аз рост)

Тумас Хендрик Илвес ва Ҷорҷ Уокер Буш. Таллин, 2006

Илвес ваъда дод, ки ба сиёсати хориҷӣ диққати бештар медиҳад. Ба гуфтаи ӯ, "роҳи Маскав аз Брюссел мегузарад." Дар робита ба сиёсати дохилӣ, Илвес идеяи тақвияти нақши президентро ҳамчун "ҳаками ахлоқӣ" дар соҳаи сиёсӣ дастгирӣ кард. Ҳамин тариқ, ӯ фишори сиёсиро, ки гӯё раҳбарони Ҳизби Марказ ва Иттифоқи мардум ба аъзои Риигикогу ва сиёсатмадорони маҳаллӣ кардаанд, шадидан танқид кард. Раҳбари ҳизби марказ Эдгар Сависаар дар навбати худ аз пирӯзии Илвес дар интихобот изҳори норозигӣ кард.

Ҳукмронии Илвес инчунин бо муноқишаҳо дар нисбати интиқоли сарбози биринҷӣ ва лӯлаи гази балтикии Северный поток давом дошт. Дар ҷараёни сабқати президентии соли 2006, худи Илвес изҳори ақида кард, ки ёдгориро дар ҷои кӯҳнааш гузоштан оқилтар хоҳад буд ва боварӣ дошт, ки Риигикогу бояд то ҳол ин масъаларо ҳал кунад. Паёми телевизионии Президенти Эстония ба сокинони кишвар 1 сентябри соли 2007 бори аввал пас аз таъсиси истиқлол бо субтитрҳои русӣ ҳамроҳӣ карда шуд.^[10]

Дар муноқишаи мусаллаҳона дар Осетияи Ҷанубӣ дар моҳи августи соли 2008, Илвес ҳамроҳ бо дигар сарони кишварҳои назди Балтика роҳбарияти Гурҷистонро дастгирӣ кард. 10 август ӯ ба эъломия ҳамроҳ шуд, ки онро президентҳои Лаҳистон, Литва ва Латвия низ имзо карданд, ки дар он амалҳои Русия таҷовуз ба Гурҷистон номида шуданд.^[11]^[12]^[13] Рӯзи 12 август президентҳои Эстония, Латвия, Литва, Лаҳистон ва Украина якҷоя ба Гурҷистон ташриф оварданд, то ки тамомияти арзӣ ва соҳибихтиёрии Гурҷистонро дастгирӣ кунанд.^[14]

Пас аз он ки Русия истиқлоли Абхазистон ва Осетияи Ҷанубиро таърихи 26 август эътироф кард, Илвес дар мулоқоти раҳбарони Эстония, Латвия ва Лаҳистон гуфт: "Ҳамла ба меъмории амнияти Аврупо пас аз Ҷанги Сард бо хомӯшии сарбастаи мо рух дода наметавонад." ^[15]

29 августи соли 2011 вай дубора президенти Эстония интихоб шуд. Рақиби ягонаи ӯ дар интихобот узви парлумони Аврупо И. Таранд буд ^[16].

Дар моҳи октябри соли 2014, президенти Эстония Илвес фармонро дар бораи қабули қонун дар бораи ҳамзистӣ, ки онро парлумон бо ҳаҷми ками овозҳо, 40 овози тарафдор ва 38 муқобили он тасдиқ кардааст, имзо кард ^[17]. Тибқи ин қонун, аз соли 2016 ҳам ҷуфти гетеросексуалӣ ва ҳамҷинсгаро метавонанд ҳамзистии худро сабти ном кунанд. Қонуни мазкур ба ҷуфти гетеросексуалӣ ва ҳамҷинсгаро ҳуқуқ ва уҳдадориҳои баробар дода, тартиби бастан ва қатъ кардани созишномаҳои ҳамзистӣ (издивоҷ), инчунин муносибатҳои шартномавии ҳамзистони ба қайд гирифташударо ба танзим медарорад. Ҳамзамон Илвес гуфт: “Эстония бояд беҳтарин ҷой барои зиндагӣ барои ҳама бошад. Ҳар як шахс барои мо муҳим аст."

Оила

Издивоҷи аввал бо равоншинос Мэри Буллок
- писар Лукас Кристжан (соли таваллудаш 1987)
- духтар Юлия Кристийне (соли таваллудаш 1992).
Издивоҷи дуввум (2004-2015) бо Эвелин Инт-Ламбот, ки дараҷаи тиббӣ дорад (Илвес ҳангоми ҳамзистӣ)
- духтар Кадри Кейу (соли таваллудаш 2003).^[18]
Дар моҳи ноябри соли 2015, ӯ бо Иева Куптсе фотиҳа кард ^[19]. Дар моҳи январи соли 2016, президенти Эстония Т. Хендрик Илвес ва Иева Куптсе рӯзи шанбе дар калисои Санкт Анна дар Ҳаллист, ки дар асри XVIII калисои хонаводаи Илвесҳо буд, издивоҷ карданд ^[20]. 28 ноябри соли 2016, ҳамсарон соҳиби писаре бо номи Ҳанс Ҳендрик Илвес шуданд^[21]

Бародари ӯ (Андрес Илвес) рӯзноманигори Би-Би-Си мебошад.

Гуногун

Забонҳои эстонӣ, русӣ, финӣ, шведӣ, англисӣ, олмонӣ ва испаниро хуб медонад ^[22].
Илвес қариб ҳамеша галстук дорад ^[23]. Вай инро бо далели чунин одат доштани падараш шарҳ медиҳад ^[24].
31 октябри соли 2016 маросими муаррифии китоби нозири сиёсӣ Арго Идеон баргузор гардид, ки ба президенти собиқи Эстония Тоомас Хендрик Илвес бахшида шудааст ^[25].
Дар соли 2019 вай "Мактуби кушод алайҳи репрессия (саркӯб)-и сиёсӣ дар Русия"-ро имзо кард ^[26].
Аз моҳи январи соли 2021 ӯ профессори меҳмон дар Донишгоҳи Тарту дар соҳаи демократия дар асри рақамӣ хоҳад буд ^[27].

Орденҳо

Страна	Дата вручения	Награда		Литеры
Норвегия	1999 —	Дорандаи салиби Бузурги ордени Хизматҳо
Юнон	1999 —	Дорандаи салиби Бузурги ордени Шараф
Фаронса	2001 —	Гранд-офисери ордени Легиони Шараф
Британияи Кабир	2006 —	Дорандаи бошарафи салиби Бузурги нишони Бани		GCB
Финляндия	2007 —	Дорандаи муҳраи ордени Садбарги Сафед
Ҷопон	2007 —	Дорандаи ордени лентаи Хризантема
Гурҷистон	2007 —	Дорандаи ордени Флоси тилоӣ
Испания	2007 —	Дорандаи муҳраи ордени Изабелли Католикӣ
Литва	25 апреля 2008 —	Дорандаи муҳри ордени Витаутаси Бузург
Нидерланд	2008 —	Дорандаи салиби Бузурги ордени шери Нидерланд
Белгия	2008 —	Дорандаи салиби Бузурги ордени Леополди I
Латвия	2009 —	Дорандаи муҳра	ордени Се ситора
Латвия	2004 —	Командор	ордени Се ситора
Маҷористон	2009 —	Дорандаи салиби Бузурги ордени Хидматҳо
Гурҷистон	20 января 2010 —	Дорандаи ордени Ғалаба ба номи Георгийи бузург
Исландия	10 июня 2010 —	Дорандаи салиби Бузурги ордени шоҳини исландӣ
Қазоқистон	2011 —	Донандаи ордени Достик дараҷаи 1
Руминия	2011 —	Дорандаи муҳраи ордени ситораи Руминия
Суэд	18 января 2011 —	Афсари ордени Серафим		RSerafO
Латвия	2012 —	Донандаи салиби Бузурги Эътироф
Малта	31 мая 2012 —	Компаниони Бошарафи Шарафмандӣ бо муҳраи орден		K.U.O.M.
Олмон	2013 —	Дорандаи салиби Бузурги дараҷаи махсуси ордени «Барои хидмат ба Ҷумҳурии Федеративии Олмон»
Лаҳистон	2014 —	Донандаи ордени Уқоби Сафед
Норвегия	2 сентября 2014 —	Дорандаи Салиби бузурги ордени Олафи Бузург
Словакия	2015 —	Донандаи дараҷаи аввали салиби дукаратаи сурх
Литва	13 мая 2016 —	Дорвндаи Ситораи Дипломатияи Литва (Вазорати корҳои хориҷии Литва)