Қуния
Қуния (тур. Konya; юн.-қад. Ικόνιον юн.-қад. ΙκόνιονΙκόνιον, лот лот. Iconium Иконий, Икония, Кувана ) — шаҳре дар Туркия дар қисми марказии Анатолиё. Маркази маъмурии вилояти Қуния. Маркази маъмурии вилояти Қуния дар Осиёи Хурд. Аҳолӣ — 2 205 609 наф. (2018)
| тур. Konya | |
 | |
| Кишвар |
 [[|]] |
| Таърих ва ҷуғрофиё | |
| Таърихи таъсис | 700 то м. |
| Масоҳат |
|
| Баландӣ | 1 019 м[2] |
| Вақти минтақавӣ | UTC+03:00 |
| Аҳолӣ | |
| Аҳолӣ | |
| Шиносаҳои ададӣ | |
| Коди телефон | 332 |
| Вебгоҳи расмӣ(тур.) | |
 Парвандаҳо дар Викианбор | |
Шаҳр бо таърихи худ машҳур буда, аҳамияти бузурги фарҳангӣ ва динӣ дорад. Қуния — маҳалли даргузашти Мавлоно Ҷалолуддин Муҳаммади Балхӣ (Румӣ) (форсӣ: محمد ابن محمد ابن حسین حسینی خطیبی بکری بلخی; 30 сентябр 1207, Балх, — 17 декабри 1273, Қуния), маъруф ба Румӣ, Мавлоно ва Мавлавӣ — ориф ва адибӣ форс-тоҷик аст.
Таърих
вироишДавраи пеш аз юнонӣ
вироишХуди маҳал хеле пеш, аҳолинишин буд. 50 км дар ҷануби шаҳр деҳаи Чатал-Гуюк аст, ки таърихи он 7500 сол пеш аз милод аст. Таҳти номи Куванн, шаҳр тақрибан 4000 сол пеш ба подшоҳии Ҳеттӣ ворид шуда буд ва онро инчунин Фригия низ меномиданд.
Даврони Рум ва Византия
вироишДар ҳуҷҷатҳои юнонӣ, шаҳр ҳамчун Иконион (Iconium) пайдо мешавад. Дар Инҷил Иконион (Иқуния) зикр шудааст (14: 1)
Дар замони императори Рум Клаудиус, шаҳр ба собиқадорон супурда шуда, номи "Клаудикониум"-ро гирифтааст. Шаҳр ба музофоти Руми Лекония тааллуқ дошт, дар даврони Юнон ин шаҳр ба Фригия тааллуқ дошт [3]. Ҳафриёти бостоншиносӣ дар маркази шаҳр (Алауддин-теппа) ба дарёфти ашёи Фригия тақрибан ба соли 25 мелодӣ тааллуқ аст. Инчунин ашёе, ки ба вилоятҳои ҳамсояи Галатия, Кападокия, Писидия ва Памфилия хос аст, ёфта шудаанд. Чӣ тавре ки аз тангаҳои императорӣ маълум мешавад, Иконий ҳуқуқи мустамликаи Румро дошт. Икония махсусан дар даврони тохтутози низомии салибдорон ёдрас мешавад.
Ноҳияи шаҳри Қуния дар соли 1070 Салҷуқиён забт намудаанд. Қудрати давлати Салҷуқиён тадриҷан заиф шуд, дар ҳоле ки Иқония пойтахт буд, давлат Султонияи Иконӣ номида шуд ва номи Қуния пас аз якчанд аср пайдо шуд. Он вақт Қуния як маркази фаъоли фарҳанги туркӣ ва форсӣ буд.
Дар инҷо шоир ва риёзидони маъруфи Шарқ Умари Хайём ( 1048 — 1131 ) зиндагӣ мекард. Дар асри XIII, Мавлоно Ҷалолуддин Муҳаммади Балхӣ (Румӣ) ҳаминҷо зиндагӣ кардааст ва дафн шудааст. Мавлоно Ҷалолуддини Балхӣ дар ин ҷо, соли 1244, бо Шамси Табрезӣ мулоқот намуда якҷоя силсилаи тасаввуф, сӯфия — ҷараёни фалсафию ирфоние ташкил намуданд. Ҷалолуддини Балхӣ (Румӣ) 17 декабри соли 1273 даргузаштааст, мақбараи ӯ то ҳол макони муқаддас дониста мешавад ва зиёраткунандагон пайваста ба Қуния барои зиёрат меоянд. Дар рӯзҳои иду маросимҳои динӣ, дарвешҳо дар назди қабри Мавлавӣ Ҷалолуддин маросими самоъ баргузор мекунанд.
Пас аз забткориҳои лашкари муғул, Қуния маркази ҷараени силсилаи тасаввуф боқӣ монд ва силсилаҳои дервешӣ ба монанди даврони Мавлавӣ дар аксари мамолики шарқ таъсис ёфта амал карда истодаанд.
Даврони Имперотурии Усмонӣ
вироишДар замони ҳукуматдории усмонӣ, Қуния инчунин маркази дарвешон ва шаҳри муқаддас буд, ки ба он ҷо барои зиёрат меомаданд. Дар шаҳри Эрегли дар наздикии Қуния Шаҳзода Мустафо ба қатл расонида шуд ва дар соли 1559 султони ояндаи имперотурии Усмонӣ Салими II дар набард бародараш Шайхзода Боязидро дар ҷанг мағлуб кард.
Дар соли 1912 дар Қуния шумораи мусулмонон - 51 986 нафар, ҷугиҳо - 12 000 нафар, арманиҳо - 5 000 нафар, юнониҳо - 4 822 нафар, яҳудиён - 70 нафар зиндагӣ мекарданд.[4].
Туркия
вироиш
Дар соли 1925, Камол Отатурк тасмим гирифт, ки дарвешон ба навсозии кишвар монеъа эҷод мекунанд ва қарорҳое имзо кард, ки мувофиқи онҳо фаъолияти силсилаҳои тасаввуф боздошта шаванд. Масҷидҳои мавлавия ба осорхонаҳо мубаддал гаштанд. Мақбараи Ҷалолуддини Балхӣ низ, дар соли 1927 ба осорхона табдил дода шуд. Дар соли 1957, дар Қуния, барои барқарор кардани фарҳанги қадим як ҷамъияти дарвешҳои даврзананда (самоъ) аз нав таъсис дода шуд. Ҳар сол дар нимаи моҳи декабр, ҷашнвораҳои ҷамъияти дарвешӣ дар Қуния баргузор мешаванд. Аммо иду маросимҳои дарвешон, на динӣ, вале нисбатан бештар хусусияти дунявӣ доранд.
Иқлим
вироишСарфи назар аз наздикии ҷуғрофӣ ба Баҳри миёназамин, иқлими Қуния нисбат ба Анталиё ва Ялта хеле сардтар аст, ки вобаста ба баландӣ аз сатҳи баҳр (тақрибан 1000 метр) ва надоштани воситаҳои ҷуғрофии бехатарӣ гирифтори шамолҳои сарди шимолӣ мебошад. Фасли тобистон иқлим хушки мӯътадил асту нимхушк (Таснифоти иқлимии Коппен: ДСА ва Б.С.), дар 4 фасл изҳор карда мешавад. Тобистон гарм ва дарозмӯҳлат аст, бо тафовути калон дар ҳарорати ҳаррӯза. Дар тобистон, сарфи назар аз гармии рӯз, шабҳо ҳамеша хунуканд. Зимистон нисбатан сард ва барфӣ аст. Баҳор нисбатан дер меояд ва тобистон танҳо дар нимаи моҳи май мерасад ва дар охири моҳи сентябр ба итмом мерасад. Тирамоҳ, ҳаво тадриҷан тағйир меёбад. Аксари бориш дар фасли баҳор ва тирамоҳ дида мешаванд. Дар фасли тобистон, боронҳо хеле каманд. Дар зимистон, бориш аксар вақт дар шакли барф меборад. Давомнокии миёнаи қабати барф 45 рӯзро ташкил медиҳад (ҳадди аққал 15 рӯз - ҳадди аксар 75 рӯз).
Ҳарорати миёнаи январ 0.0 °C; июл 23 ° С. Ҳарорати миёнаи солона 11,6 ° С. Ба ҳисоби миёна ҳар сол 332 мм бориш ба амал меояд, ки тақрибан 104 рӯзи боронгарӣ (дар зимистон асосан дар шакли барф) ба назар мерасад [5][6].
Гармии аз 35 °C боло камёб ва кӯтоҳмуддат аст, ҳарорати шабона аз −15 °C низ камёбанд [5].
Ҳарорати минималӣ минус 26.5 дараҷа ( 6 феврали 1972 ), максималӣ 40,6 дараҷа ( 30 июли 2000 ) [5].
- Теппаи Алоуддин - теппаи таърихӣ мебошад, ки аввалин маскани аҳолинишин дар онҷо пайдо шудааст.
- Маркази шаҳр - меъмории нодири Салҷуқиён.
- Осорхонаи Мавлоно - як маҷмаа бо қабри Ҷ. Балхӣ (Румӣ) мебошад, Маркази ҳаҷ ва сайёҳӣ.
- Масҷиди Салимия - аз ҷониби Султони Салими II дар асри XVI таъсис ёфтааст.
- Осорхонаи Коюноглу - маҷмаи таърихӣ ва кишваршиносӣ.
- Масҷиди Алоуддин, даврони Салҷуқиён, асри <a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/XIII_%D0%B2%D0%B5%D0%BA" rel="mw:ExtLink" title="XIII век" class="cx-link" data-linkid="330">XIII</a>.
- Мадрасаи Бузурги Каратай - айни замон осорхона.
- Мадрасаи Инҷа Маҷера - айни замон осорхонаи санъати амалии чӯб ва санг.
- Осорхонаи бостоншиносӣ.
- Осорхонаи этнографӣ.
- Масҷиди ва қабри Шамси Табрезӣ.
- Масҷиди Азизиё.
- Масҷиди Ипликчи - қадимтарин масҷиди салҷуқӣ аст, ки дар соли 1202 сохта шудааст.
- Масҷиди Шарофиддин ё Масҷиди Мавлоно - як масҷиди усмонӣ аст, ки соли 1636 сохта шудааст.
- Масҷиди Ҳоҷӣ Ҳасан.
- Қуния - варзишгоҳест, бо ҷойи нишаст барои 42,276 тамошобин.
Бародаршаҳрӣ
вироиш
Адабиёт
вироиш- В.М. Рамсай, Ҷуғрофияи Таърихии Осиёи Хурд (1890);
- Сент Пол Сайёҳ (1895);
- G. Le Strange, Заминҳои халифаи E. (1905).
- Ҷорҷ Сотириадис Харитаи этнологӣ дар нимҷазираи Балкан ва Хурд дар Осиё.
Пайвандҳо
вироиш- konya.bel.tr — вебгоҳи расмии города Конья ) - сайти расмии шаҳри Кони
- Энсиклопедияи католикӣ (англ.) )
- Маълумот дар бораи шаҳри Кония (англ.) )
- Хонаи Румӣ (Кони) (англ.) )
- Шаҳри Кония (рус.) )
Эзоҳ
вироиш- ↑ 1.0 1.1 1.2 https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/turkiyenin-nufusu-83-milyon-154-bin-997-kisiye-ulasti/1723520
- ↑ https://it-ch.topographic-map.com/map-c8gx3q/Konya/?zoom=17¢er=37.86662%2C32.50262&popup=37.86695%2C32.50233
- ↑ Щукарев А. Н. Икониум // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.
- ↑ George Sotiriadis, An Ethnological Map Illustrating Hellenism in the Balkan Peninsula and Asia Minor, 1918
- ↑ 5.0 5.1 5.2 Dmi.gov.tr — İl ve İlçelerimize Ait İstatistiki Veriler: Konya(пайванди дастнорас — таърих). 15 сентябри 2013 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 22 сентябри 2013.
- ↑ Dmi.gov.tr — Ankara ve Konya illeri yağışlı gün sayısı