Мохуник
Мохуник (форсӣ: ماخونیک) — рустоест, воқеъ дар деҳистони Дуруҳи бахши марказиии шаҳристони Сарбешаи устони Хуросони Ҷанубӣ. Ин русто аз рустоҳои шигифтангези ҷаҳон ба ҳисоб меояд.
| Русто | |
| форсӣ: ماخونیک | |
 | |
| Кишвар | Эрон |
| Устон | Хуросони Ҷанубӣ |
| Бахш | Шаҳристони Сарбеша |
| Деҳистон | Дуруҳ |
| Таърих ва ҷуғрофиё | |
| Баландии марказ | 1 598 м[1] |
| Аҳолӣ | |
| Аҳолӣ | 739 тан (2011) |
| Миллият | тоҷикон |
| Эътиқодот | мусулмонони ҳанафимазҳаб |
| Забони расмӣ | порсӣ |
 Парвандаҳо дар Викианбор | |
Бар асоси саршумори маркази омори Эрон дар соли 2011, ҷамъияти он 739 нафар (164 хонвор) будааст[2].
Мавқеияти ҷуғрофиёӣ
вироишРустои Мохуник яке аз ҳафт рустои шигифтангези ҷаҳон мебошад ва ба лиҳоз шуҳрат он ба шаҳри «Лилипутҳо», ҷаззобиятҳои ҳайратангезе дорад. Аз рустои Мохуник то Афғонистон ним соат фосила вуҷуд дорад ва мардуми Мохуник асолатан афғон мебошанд, ки дар чанд қарни пеш аз Афғонистон кӯч кардаанд ва Мохуникро ҷиҳати зиндагӣ баргузидаанд[3]. Ин русто дар фосила 78 километрии шарқи шаҳри Сарбеша дар масири ҷодаи Сарбеша ба рустои Дуруҳ қарор дорад.[4]
Ном
вироишДар бораи номи русто чандин қавл вуҷуд дорад, дар бархе аснод қадимӣ (ҳуҷҷат), ки таърихи нигориш онҳо ба 300 сол қабл мерасад, номи русто Модхуник зикр шудааст. Гуфта мешавад дар гузашта иддае маъмурони давлатӣ ба ин русто омада ва аҳолӣ ба гармӣ аз онҳо истиқбол накардаанд ва бо онҳо бархурди сарде доштаанд ва онҳо ин номро барои русто интихоб кардаанд.
Бархе мегӯяанд ба далел вуҷуд шикофе дар кӯҳи наздики русто ба онҷо Модаи Мохуник гуфта мешуд, ки ба мурури замон ба Мохуник тағйири ном ёфтааст.
Таърихча
вироишДар бораи ин русто ҳеч собиқаи таърихии мактубе вуҷуд надорад ва фақат Чарлз Эдуард Яте дар китоби «Сафарнома Хуросон ва Систон» дар давраи Носируддиншоҳ ба тавсифи минтақа Мохуник пардохтааст.
Бар тибқи шавоҳид чунин бармеояд, ки сокинони русто дар ибтидо домдор ва кӯчнишин будаанд ва дар давраҳои баъд дар минтақа Мохуник ва ба вежа дар рустои Мохуник сукунат гузидаанд, вуҷуди сангнигорае дар наздикии қаноти Мохуник, ки нақшҳои чӯпонӣ ва бисёр қадимӣ бар рӯй он нақш баста низ гувоҳе бар қидмати сукунат дар Мохуник аст.
Аз осори таърихӣ Мохуник метавон ба санги сиёҳ (сангнигора)-и Мохуник, бинои бурҷ ва қалъа, Бурҷи Гуланҷир, Манзил саргардунӣ, Нодири мурда метавон ишора кард.
Мардумшиносӣ
вироишМардум минтақаи Мохуник мусулмон, дорои мазҳаби аҳл тасаннун (ҳанафӣ) ва пайрави Абуҳанифа Нуъмон ибни Собит аст, ки бо забони форсӣ ва бо лаҳҷаи хосси маҳалл такаллум мекунанд. Ҷозибаи ин русто ин аст, ки аҳолии он кӯтоҳқад буда ва ба заҳмат қадшон аз 1,40 метр таҷовуз мекунад. Албатта ин мавзӯъ барои даврони гузашта аст ва акнун дар ин русто тақрибан қадҳо мутаодил гаштааст.
Мардуми Мохуник то 50 соли пеш, чой наменӯшиданд, шикор намекарданд ва аслан гӯшт ҳам намехӯрданд ва ҳанӯз сигор намекашанд. Мардуми Мохуник ин қабили корҳоро гуноҳ медонистанд.
Вуруди телевизион ба ин русто ба маънои вуруди шайтон буд ва аҳолии то чанд соли пеш ба телевизион мегуфтанд шайтон. Онҳо ҳаргиз иҷоза намедоданд кӯдакон пойи сафҳаи телевизион бинишинанд ва ҷоду шаванд[4].
Фарҳанг
вироишЯке аз умдаи нишонаҳои фарҳанги рустои Мохуник маскан аст ва бофт маскунии русто дар доманаи тепа ва хонаҳо ба таври фишурдабаҳам ва дар гавди замин сохта шудаанд. Кафи хона ҳудуди як метр аз сатҳи замин поинтар аст ва дорои як дари кӯтоҳи чӯбӣ аст.
Барои рафтан ба дохили хона бояд дулло шуда ва ба заҳмат худро дохили хона кард. Ба иллати он ки ҳавои ин ноҳия сард мебошад, мардуми хонаҳоро кӯчак ва камиртифоъ месохтанд то гарм шудани хона роҳаттар сурат гирад[5].
Ҳар хона дорои фазоҳои ҳамчун кандик (махзани нигаҳдории гандум ва ҷав), курешк (уҷоқи гилӣ барои табахи ғизо), тоқ ва тоқча аст.
Бояд донист умдаи масолеҳи бакоррафта дар маскан русто шомили санг, чӯб ва ҳезум аст.
Илова бар маскан ба ҷозибаҳои фарҳангии дигаре ҳамчун маросими арӯсӣ ва номзадӣ, маросим моҳи Рамазон ва Иди фитр ва Иди Қурбон, маросими боронхоҳӣ ва ҳамчунин хӯрок ва ғизоҳои суннатӣ ва пӯшоки маҳаллии минтақа метавон ишора кард.
Ҳирфа ва пеша
вироишШуғли аслии мардуми русто домдорӣ аст ва дар канори он ба кишоварзӣ низ машғул ҳастанд, илова бар ин теъдоде аз аҳолӣ дар маодини санг кор мекунанд ва теъдоде дигар низ қолинбофӣ мекунанд ва ин санъат аз умдаи саноеъи дастии русто ба шумор меравад.
Умдаи маҳсулоти кишоварзии минтақа шомили гандум, сир, ҷав, шалғам, лаблабӯ ва сабзӣ аст ва мардуми ин минтақа ба мизони маҳдуде ба кишти помидор, пиёз ва заъфарон низ мепардозанд.
Кишти маҳсулот боғӣ дар русто чандон ба чашм намехӯрад ва фақат теъдоде дарахтони унноб, тут, анҷир, анор, себ, ангур ва бодом дар канор ҷӯйҳои об ва наздикии истахр кишт шудааст.
Имконот
вироишРоҳи русто дар солҳои ахир эҷод ва асфалт шудааст ва илова бар ин русто дорои оби ошомиданӣ, барқ, хонаи беҳдошт, мадрасаи ибтидоӣ, мактабхона, ҳаммом ва чандин мағоза аз ҷумла хорборфурӯшӣ, қассобӣ, нонвоӣ, таъмиргоҳи мошинҳо ва ҷушкорӣ ҳастанд.
Дар ҳоли ҳозир гардишгарони хориҷӣ ва дохилии зиёде аз ин русто дидан мекунанд ва ин русто аз рустоҳои ҳадафии гардишгарии Хуросони Ҷануби ба шумор меравад.
Эзоҳ
вироиш- ↑ GeoNames (ингл.) — 2005.
- ↑ Натоиҷи саршумории 1390(форсӣ). www.amar.org.ir. Даргоҳи молии омор. 13 сентябри 2018 санҷида шуд.
- ↑ Рустои Мохуник(форсӣ). تیشینه. 13 сентябри 2018 санҷида шуд.
- ↑ 4.0 4.1 Сафар ба рустои шигифтангези Мохуник / Сарзамин Лилипутҳои Эрон. 13 сентябри 2018 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 2 Декабри 2008.
- ↑ Рустои шигифтангези Мохуник сарзамини одамкучулуҳо(форсӣ). Хабаргузории Бошгоҳи Хабарнигорон. YJC. 13 сентябри 2018 санҷида шуд.
Пайвандҳо
вироиш- Мохуник; Сарзамини лилипутҳои Эрон(форсӣ). تابناک. TABNAK. 13 сентябри 2018 санҷида шуд.
- Ошноӣ бо рустои Мохуник - Хуросони Ҷанубӣ. www.hamshahrionline.ir. 13 сентябри 2018 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 5 марти 2016.