Президент (унвони сарвари давлат)

Президент унвони маъмул барои сарвари давлат дар аксари ҷумҳуриҳост. Президенти як миллат, ба таври умум, сардори ҳукумат ва пешвои бунёдии кишвар ё сарвари давлат аст.

Президенти Миср Ҷамол Абдулносир дар соли 1960

Вазифаҳое, ки президент иҷро мекунад, вобаста ба шакли ҳукумат фарқ мекунад. Дар ҷумҳуриҳои парлумонӣ, онҳо одатан, вале на ҳамеша, вазифаҳои сарвари давлат маҳдуданд ва аз ин рӯ, аксаран низоми тантанавӣ мебошанд. Дар ҷумҳуриҳои президентӣ, ҷумҳуриҳои интихобшудаи парлумонӣ (масалан Ботсвана ва Африқои Ҷанубӣ ), ва ҷумҳуриҳои нимпрезидентӣ, нақши президент бештар намоён буда, инчунин (дар аксари ҳолатҳо) вазифаҳои сардори ҳукуматро дар бар мегирад. Дар низоми авторитарӣ, диктаторӣ ё низоми давлати якҳизбӣ низ метавонад президент номида шавад.

Президент Исаиас Афверки аз давлати Эритрея дар брифинги матбуотӣ дар пойтахт Асмара, 2002

Унвонҳои " Ҷаноби Президент " ва Хонум Президент метавонанд ба шахсе дахл дошта бошанд, ки унвони президент ё раисии баъзе мақомоти дигари ҳукуматро доранд. "Ҷаноби Президент" баъдан аз ҷониби ҳукуматҳо барои истинод ба сарони давлатҳо истифода мешавад. Ин тарҷумаи маъмулии унвонҳои ғайри забони англисӣ ба монанди Monsieur le Président нисбати президенти Ҷумҳурии Фаронса мебошад.Таърихи тӯлонии истифода истилоҳ инчунин , ҳамчун унвони раисони мақомоти қонунгузор ва судӣ мавриди муроҷиат истифода бурда мешавад. Ба раиси Палатаи ҷамъятҳои Канада ҳамчун президент (ба забони фаронсавӣ де ла Chambre des communes) ва ҳамчун ҷаноби спикер (ба забони англисӣ Mr. Speaker) муроҷиат карда мешавад.

Таърих

Дар Иёлоти Муттаҳидаи Амрико

Ҷорҷ Вашингтон, аввалин президенти Иёлоти Муттаҳидаи Амрико

Конститутсияи соли 1787 Иёлоти Муттаҳида тарзи суханронии президентро муайян накардааст. Вақте ки Ҷорҷ Вашингтон 30 апрели соли 1789 ба унвони президенти нахустини Иёлоти Муттаҳидаи Амрико савганд ёд кард, иҷрои савганд бо шиори зерин анҷом ёфт: "Зинда бод Ҷорҷ Вашингтон, Президенти Иёлоти Муттаҳида ". Дар маросими ифтитоҳ расман дигар унвоне ба ҷуз аз номи дастгоҳи иҷроия истифода нашуд. Дар он вақт масъалаи унвони президентӣ дар Конгресс баррасӣ мешуд, аммо бо пешниҳоди Ричард Ҳенри Ли аз 23 апрели соли 1789 ба кори расмии қонунгузорӣ табдил ёфт. Дар пешниҳоди Ли аз Конгресс дархост шудааст, ки "ба офисҳои президент ва ноиби президенти Иёлоти Муттаҳида ҳамроҳ кардани кадом унвонҳо дуруст аст" – агар ғайр аз он чизе, ки дар Конститутсия пешбинӣ шудааст, дигар бошад». Ноиби президент Ҷон Адамс дар вазифаи раиси Сенати Иёлоти Муттаҳида як кумитаи Конгрессро ташкил кард . Дар он ҷо Ҷон Адамс барои қабули услуби Аълоҳазрат (инчунин унвони Муҳофизи озодиҳои онҳо [Иёлоти Муттаҳидаи Амрико] ) барои президент ташвиқ кард. Адамс ва Ли аз ҳама ҷонибдорони унвони олии президентӣ буданд.

Дигарон варианти Аълоҳазрати интихоботӣ ё Ҷаноби Олӣ ҷонибдорӣ карданд, ки охирини он аз ҷониби Адамс шадидан мухолифат кард ва изҳор дошт, ки он аз шаъну шарафи президент хеле пасттар аст, зеро баъзе аз онҳо инчунин унвони «Президент» ( масалан, президенти Пенсилвания ), дар он аксар вақт аз услуби Ҷаноби Олӣ баҳравар мешуд; Адамс гуфт, ки президент "бо ҳокимони мустамликавӣ ё бо мансабдорони шоҳзодаҳои Олмон баробар мешавад" агар аз услуби Ҷаноби Олӣ истифода кунанд. Адамс ва Ричард Ҳенри Ли ҳарду метарсиданд, ки ҷонибдорни сенаторҳои пурқудрат ба ҳокимияти иҷроияи суст таъсир мерасонанд ва унвони баландро як роҳи таҳкими раёсати ҷумҳурӣ медонистанд. Дар мавриди баррасии минбаъда, Адамс ҳатто Аълоҳазратро нокифоя донист ва ба ҷои он пешниҳод кард, ки ҳокимияти иҷроия, ҳам президент ва ҳам ноиби президент (яъне худи ӯ) ба унвони Аълоҳазрат таъин карда шаванд, то аз "хатари бузурги" як роҳбари иҷроия бо шаъну эътибори нокифоя пешгирӣ карда шавад. Кӯшишҳои Ҷон Адамс ба тамасхури васеъ ва ҳайронӣ дучор шуданд; Томас Ҷефферсон онҳоро "бемаънитарин чизе, ки ман дар бораи он шунида будам" номид, дар ҳоле ки Бенҷамин Франклин онро "комилан девона" мешуморид.

Ҷорҷ Вашингтон ба талаби Ҷеймс Мадисон ва Палатаи Намояндагони Иёлоти Муттаҳида дар бораи тағир додани унвони "Ҷаноби Президент" розӣ шуд. Бо вуҷуди ин, баъдтар "Муҳтарам" дар паёми расмӣ унвони расмии Президент ва "Ҷаноби Олӣ" ҳангоми муроҷиати расмӣ дар сатҳи байналмилалӣ унвони президент шуданд.

Таърихан, ин унвон танҳо барои президенти амалкунанда маҳфуз буд ва набояд барои президентҳои собиқ истифода шавад, зеро бар он ақида буд, ки ҳангоми муроҷиат ба раисиҷумҳури собиқ истифода бурдани ин унвон ҳамчун унвони эҳтиром дуруст нест. Бино ба иттилои сомонаи расмии Иёлоти Муттаҳидаи Амрико, роҳи дурусти муроҷиат ба нома ин корбурди “Муҳтарам Ҷон Доу” ва вожаи дурусташ “Ҷаноби Доу” аст.

Дар Иёлоти Муттаҳида унвони "Ҷаноби Президент" дар як қатор мавридҳои расмӣ низ истифода мешавад: масалан, ба ҳар касе, ки дар Сенати Иёлоти Муттаҳида раисӣ мекунад, ҳамчун "ҷаноби/хонум президент", бахусус ноиби президент, ё ин ки Раиси сенат . Истифодаи дигари унвон президентҳои қонунгузори иёлотҳо ва маҳаллиро дар бар мегирад, аммо танҳо президенти Иёлоти Муттаҳида ин унвонро берун аз ҷаласаҳои расмӣ истифода мебарад.

Дар дигар кишварҳо

Томас Ҳангерфорд, ки дар соли 1376 нахустин сухангӯи Палатаи намояндагони ( общинаҳои ) Англия шуд, унвони "Ҷаноби Спикер"-ро истифода кард, ки як пешгузашта баъд аз он сухангӯёни минбаъдаи Палатаи намояндагони ( общинаҳои ) Англия буд. Ин ба истифодаи парлумон дар Фаронса таъсир расонд.

Дар асри 18, ба президенти парлумони Фаронса ҳамчун "Монсиёр Ле Президент" муроҷиат мекарданд. Дар романи Пйер Чодерлос де Лаклос дар соли 1782 Les Liaisons Dangereuses ("Робитаҳои хатарнок"), зани судя дар парлумон ҳамчун Madame la Présidente de Tourvel ("Хонуми Президенти Турвел") номида мешавад. Вақте ки дар соли 1848 Ҷумҳурии дуюми Фаронса барпо карда шуд, "Monsieur le Président" («Ҷаноби президент») унвони президенти Ҷумҳурии дуюми Фаронса гардид.

Раиси Палатаи намояндагони ( общинаҳои ) Канада, ки соли 1867 таъсис ёфтааст, инчунин бо номи "Monsieur le Président" or "Madame la Présidente" ( "Монсиер ле президент" ё "Мадам ла Пресиденте") ба забони фаронсавӣ муроҷиат мекунад.

Тавсиф

Унвони президент аз калимаи лотинии prae - "пеш аз" + sedere "нишастан" гирифта шудааст. Ҳамин тавр, он аслан сарвареро таъин мекард, ки дар ҷамъомад раисӣ мекунад ё "пеш аз он нишастааст" ва кафолат медиҳад, ки мубоҳиса мувофиқи қоидаҳои тартиботи муайянгардида баргузор шавад (ниг . ташкилоти чамъиятӣ. Намунаҳои аввалин аз донишгоҳҳои Оксфорд ва Кембриҷ (аз 1464) ва президенти асосгузори Ҷамъияти шоҳона Вилям Броункер дар соли 1660 мебошанд. Ин истифодаи истилоҳ имрӯз дар унвони офисҳои " Президенти Шӯрои тиҷорат " ва " Лорд Президенти Шӯро " дар Бритониёи Кабир, инчунин "Президенти Сенат" дар Иёлоти Муттаҳида (яке аз увонҳо) боқӣ мондааст. конститутсия ба ноиби президент таъин карда мешавад). Коҳини амалкунанда дар баъзе хидматҳои динии Англикан низ баъзан ба ин маъно "президент" номида мешавад. Аммо маъмултарин корбарии муосир ҳамчун унвони сарвари давлат дар ҷумҳурӣ мебошад.

Дар Фаронсаи пеш аз инқилобӣ, президенти Парлумон ба як магистрати пурқудрат, узви ба истилоҳ noblesse de robe (" ашрофи ҷомеа") табдил ёфт, ки дорои қудрати назарраси судӣ ва маъмурӣ буд. Ин ном ба нақши аввалиндараҷаи ӯ дар бораи раисӣ дар мурофиаҳо ва дигар мурофиаҳо ишора мекард. Дар асрҳои 17 ва 18 курсиҳо дар Парлумонҳо, аз ҷумла президентҳо, ба таври муассир меросӣ шуданд, зеро дорандаи ин идора метавонист бо пардохти андози махсусе, ки бо номи paulette маълум аст, ба ворисон мегузарад. Бо вуҷуди ин, вазифаи "президенти аввал" ( premier président ), танҳо аз ҷониби номзадҳои шоҳ метавонанд буд. Парлумонҳо аз ҷониби Инқилоби Фаронса барҳам дода шуданд. Дар Фаронсаи муосир раиси судро президенти суд меноманд ( president de la cour ).

Калимаи "президентҳо" дар King James Bible at Daniel 6:2 низ барои тарҷумаи истилоҳи арамӣ סָרְכִ֣ין (sā·rə·ḵîn), калимаи эҳтимолан форсӣ буда, маънои "мансабдорон", "комиссионерон", " нозирон" истифода мешавад. " ё "сардорон".

Аввалин истифода аз калимаи президент барои ифодаи мансабдори баландтарин дар ҳукумат дар давраи Иттиҳодияи Англия буд. Пас аз барҳам додани шоҳигарӣ Шӯрои давлатии Англия, ки аъзои онро палатаи общинаҳо интихоб мекард, Ҳукумати иҷроияи Иттиҳод гардид. Шӯрои Давлатӣ вориси Шӯрои Хусусият буд, ки қаблан лорд президент сарварӣ мекард ; вориси он Шӯрои Давлатиро низ лорд президент сарварӣ мекард, ки аввалини он Ҷон Брэдшоу буд. Аммо, лорд-президент танҳо сарвари давлат набуд, зеро он идора дар маҷмӯъ дар ихтиёри шӯро буд.

Истифодаи муосири истилоҳи президентро барои таъйин кардани як шахсе, ки сарвари давлати ҷумҳурӣ аст, метавон мустақиман ба Конститутсияи Иёлоти Муттаҳидаи соли 1787, ки дафтари президенти Иёлоти Муттаҳидаро таъсис дод, мушоҳида кард. Ҳукуматҳои қаблии Амрико "президентҳо" -ро дар бар мегирифтанд (масалан, президенти Конгресси Континенталӣ ё президенти Конгресси музофоти Массачусетс ), аммо онҳо ба маънои кӯҳна шахсони раисикунанда буданд, ки ҳокимияти иҷроия надоранд. Пешниҳод шудааст, ки истифодаи ин истилоҳ аз коллеҷҳо ва донишгоҳҳои бонуфузи Амрико, ки одатан аз ҷониби Президенти кишвар роҳбарӣ мешуданд, гирифта шудааст. Донишгоҳҳои Бритониёро мансабдор бо номи " канслер " роҳбарӣ мекард (одатан вазифаи тантанавӣ), дар ҳоле ки сармудир унвони " муовини канслер " -ро дошт. Аммо аввалин муассисаҳои таҳсилоти олии Амрико (ба монанди Донишгоҳи Ҳарвард ва Донишгоҳи Йел ) ба донишгоҳҳои мукаммал монанд набуданд, то ба яке аз коллеҷҳои таркибии он монанд бошанд. Дар як қатор коллеҷҳои Донишгоҳи Кембриҷ мансабдор бо номи "президент" сарварӣ дошт. Масалан, роҳбари Коллеҷи Магдалинаи Кембриҷро устод ва дуюмашро президент меноманд. Аввалин президенти Донишгоҳи Ҳарвард Ҳенри Данстер дар Магдалина таҳсил карда буд. Баъзеҳо ҳадс мезананд, ки ӯ ин истилоҳро аз ҳисси фурӯтанӣ гирифта, худро танҳо соҳиби ҷои муваққатӣ медонад. Корманди раиси Донишгоҳи Йел, ки аслан "ректор" буд (пас аз истифодаи донишгоҳҳои Аврупои континенталӣ), дар соли 1745 "президент" шуд.

Услуби маъмулии муроҷиат барои президентҳо, ҷаноб / хонум. Президент" аз анъанаи парлумонии Бритониё гирифта шудааст, ки дар он раиси палатаи общинаҳо ҳамчун "ҷаноби / хонум. Маърузачӣ». Тасодуфан, ин корбурд ба одати қадимии фаронсавӣ шабоҳат дорад, ки ба раиси парлумон ҳамчун " Монсиер/Мадам ле Президент " ишора мекунад, як шакли муроҷиате, ки дар Фаронсаи муосир ҳам ба президенти ҷумҳурӣ ва ҳам ба судяҳои олӣ дахл дорад. Ба ҳамин монанд, ба раиси палатаи общинаҳои Канада аъзоёни парлумонҳои франкофонӣ бо номи « Монсиеур/Мадам ле/ла Президент(е) » муроҷиат мекунанд. Дар романи Пьер Чодерлос де Лаклос "Les Liaisons Dangereuses" дар соли 1782, қаҳрамон бо номи хонум ла Пресиденте де Турвел ("Хонуми президенти Турвел") зани судя дар парлумон аст. Номи афсонавии Турвел на ба парлумоне, ки дар он магистрат нишастааст, балки дар тақлид ба унвони аристократӣ ба моликияти хусусии ӯ дахл дорад.

Пас аз он ки Иёлоти Муттаҳида унвони "президент" -ро барои сарвари давлати ҷумҳуриявии худ қабул кард, бисёр давлатҳои дигар низ ба он пайравӣ карданд. Вақте ки Анри Кристоф дар соли 1807 ин унвонро ба даст овард, Гаити аввалин ҷумҳурии президентӣ дар Амрикои Лотинӣ гардид. Қариб ҳамаи давлатҳои амрикоӣ, ки дар аввали солҳои 1810 ва 1820 аз Испания мустақил шуданд, раисиҷумҳури амрикоиро ҳамчун раиси иҷроияи худ интихоб карданд. Аввалин президенти Аврупо президенти Ҷумҳурии Италия дар соли 1802, давлати муштарии Фаронсаи инқилобӣ дар симои Наполеон Бонапарт буд. Аввалин президенти Африқо президенти Либерия (1848) буд , дар ҳоле ки аввалин президенти Осиё президенти Ҷумҳурии Чин (1912) буд.

Дар асрҳои 20 ва 21 салоҳиятҳои президентӣ дар кишварҳои ҷаҳон гуногун буданд. Ба доираи қудрат президентҳои якумрӣ ва президентҳои меросӣ ба сарони давлатҳои тантанавӣ дохил мешаванд.

Президентҳо дар кишварҳое, ки шакли ҳукумати демократӣ ё намояндагӣ доранд, одатан ба мӯҳлати муайян интихоб мешаванд ва дар баъзе мавридҳо метавонанд аз рӯи ҳамон раванде, ки тавассути он онҳо таъин карда мешаванд, яъне дар бисёр кишварҳо, интихоботи даврии халқӣ дубора интихоб карда шаванд. Салоҳиятҳое, ки ба ин гуна президентҳо дода шудаанд, хеле фарқ мекунанд. Баъзе президентҳо, аз қабили Ирландия, асосан маросимӣ мебошанд, дар ҳоле ки системаҳои дигар ба президент ваколатҳои моддӣ, аз қабили таъин ва барканории сарвазирҳо ё кабинетҳо, салоҳияти эълони ҷанг ва салоҳияти вето ба қонунгузориро медиҳанд. Дар бисёр кишварҳо, президент инчунин сарфармондеҳи нерӯҳои мусаллаҳи кишвар аст, гарчанде ки ин бори дигар метавонад аз нақши тантанавӣ то нақши дорои салоҳияти назаррас фарқ кунад.

Низомҳои президентӣ

Иттилоъоти бештар: Directorial system

Президентҳо Барак Обама аз Иёлоти Муттаҳида ва Дилма Руссеф аз Бразилия

Қариб дар ҳама давлатҳое, ки низоми президентӣ доранд, президент вазифаҳои сарвари давлат ва сарвари ҳукуматро иҷро мекунад, яъне президент ба шохаи иҷроияи ҳукумат роҳбарӣ мекунад. Вақте ки президент на танҳо сардори давлат, балки сарвари ҳукумат аст, ин дар Аврупо ҳамчун Президенти Шӯро маълум аст , дар солҳои 1871–1940 ва 1944–1958 дар ҷумҳуриҳои сеюм ва чоруми фаронсавӣ истифода шудааст. Дар Иёлоти Муттаҳида президент ҳамеша сарвари давлат ва сарвари ҳукумат буд ва ҳамеша унвони президентро дошт.

Президентҳо дар ин система ё мустақиман тавассути овоздиҳии умумихалқӣ ё бавосита аз ҷониби коллегияи интихоботӣ ё ягон мақоми дигари демократӣ интихоб карда мешаванд.

Дар Иёлоти Муттаҳида, президент ба таври ғайримустақим аз ҷониби Коллегияи Интихобкунандагон, ки аз номзадҳои мушаххасе, ки интихобкунандагон дар интихоботи президентӣ интихоб кардаанд, интихоб карда мешаванд. Дар аксари иёлотҳои Иёлоти Муттаҳида, ҳар як интихобкунанда ӯҳдадор аст, ки ба тарафдории номзади мушаххасе, ки бо овоздиҳии умумихалқӣ дар ҳар як иёлот муайян шудааст, овоз диҳад, то мардум ҳангоми овоздиҳӣ ба ҳар як интихобкунанда амалан ба тарафдории номзад овоз диҳанд. Аммо бо сабабҳои гуногун шумораи интихобкунандагон ба тарафдории ҳар як номзади мушаххас ба овоздиҳии умумихалқӣ мутаносиб набошад. Ҳамин тариқ, дар панҷ интихоботи наздики Иёлоти Муттаҳида ( 1824, 1876, 1888, 2000 ва 2016 ) номзаде, ки овозҳои маъмултаринро ба даст овардааст, дар интихобот мағлуб шуда буд.

Президентхо Чонсон-Серлиф ва Буш

Дар Мексика президент мустақиман бо овоздиҳии умумӣ ба мӯҳлати шаш сол интихоб мешавад. Номзаде, ки бештари овозҳоро ба даст овардааст, ҳатто бидуни аксарияти мутлақ президент интихоб мешавад. Ба президент иҷозат дода мешавад, ки танҳо як мӯҳлат кор кунад.

Дар Бразилия президент мустақиман бо овоздиҳии умумӣ ба мӯҳлати чор сол интихоб мешавад. Номзад бояд беш аз 50% овозҳои эътибор дошта бошад. Агар ягон номзад ба аксарияти овозҳо ноил нагардад, байни ду номзаде, ки бештари овозҳоро ба даст овардаанд, даври дуюми интихобот баргузор мешавад. Боз ҳам, номзад барои интихоб шудан ба аксарияти овозҳо лозим аст. Дар Бразилия президент наметавонад ба зиёда аз ду мӯҳлат пай дар пай интихоб шавад, аммо дар шумораи мӯҳлатҳое, ки президент метавонад хидмат кунад, маҳдудият вуҷуд надорад.

Бисёре кишварҳои Амрикои Ҷанубӣ, Амрикои Марказӣ, Африқо ва баъзе кишварҳои Осиё ба модели президентӣ пайравӣ мекунанд.

Низомҳои нимпрезидентӣ

Эммануэл Макрон, президенти Фаронса

Системаи дуюм низоми нимпрезидентӣ мебошад, ки бо номи модели фаронсавӣ низ маълум аст. Дар ин низом, чун дар низоми парлумонӣ, ҳам президент ва ҳам сарвазир ҳастанд; аммо бар хилофи низоми парлумонӣ, президент метавонад қудрати назарраси ҳаррӯза дошта бошад. Масалан, дар Фаронса, вақте ки ҳизби онҳо аксарияти курсиҳои Маҷлиси Миллиро назорат мекунад, президент метавонад бо парламент ва сарвазир ҳамкории зич дошта бошад ва дар самти як барномаи умумӣ кор кунад. Бо вуҷуди ин, вақте ки Маҷлиси Миллӣ аз ҷониби рақибони онҳо назорат мешавад, президент метавонад худро дар канори ҳомила қарор диҳад ва нахуствазири ҳизби мухолиф, ки аксари қудратро истифода мебарад. Ҳарчанд нахуствазир ҳамчун таъинкунандаи президент боқӣ мемонад, президент бояд ба қоидаҳои парлумон итоат кунад ва аз ҳизби аксарият дар палата раҳбар интихоб кунад. Ҳамин тариқ, баъзан президент ва нахуствазир метавонанд ҳампаймон бошанд, баъзан рақиб; Вазъияти охирин дар Фаронса ҳамчун якҷо зиндагӣ маълум аст. Вариантҳои низоми нимраиси ҷумҳури Фаронса, ки дар ибтидои ҷумҳурии панҷум аз ҷониби Шарл де Голл таҳия шуда буд, дар Фаронса, Португалия, Руминия, Шри-Ланка ва чанд кишвари пасошӯравӣ, ки ба модели фаронсавӣ тақлид кардаанд, истифода мешаванд. Дар Финландия, гарчанде ки конститутсияи соли 2000 ба раёсати тантанавӣ гузашт, система то ҳол расман нимпрезидентӣ буда, президенти Финландия, масалан, ваколатҳои сиёсати хориҷӣ ва таъинотро нигоҳ медорад.

Президентхои Хиндустон Пратибха Патил ва Кореяи Чанубй Ли Мен Бак

Ҷумҳуриҳои порлумонӣ

Ҷумҳурии парлумонӣ як низоми парлумонӣ аст, ки дар он президент асосан бо тантанавӣ амал мекунад ё ягон мақоми муҳими иҷроия (масалан, президенти Австрия ) ё де-юре ягон ҳокимияти муҳими иҷроия (масалан, президенти Ирландия ) ва ваколатхои ичроия ба нахуствазир тааллук дорад, ки ба таври худкор вазифаи сардори партия ё эътилофро ба ухда мегирад, вале савганд ёд мекунад, ки аз тарафи президент идора мешавад. Аммо президент раиси хадамоти давлатӣ, фармондеҳи кулли нерӯҳои мусаллаҳ аст ва дар баъзе мавридҳо метавонад парлумонро пароканда кунад. Кишварҳое, ки ин системаро истифода мебаранд, Австрия, Арманистон, Албания, Бангладеш, Ҷумҳурии Чех, Олмон, Юнон, Маҷористон, Исландия, Ҳиндустон, Ирландия, Исроил, Италия, Малта, Покистон ва Сингапур мебошанд.

Ҷумҳурии парлумонӣ як низомест, ки президенти иҷроия дорад, ки дар он президент сарвари давлат ва ҳукумат аст, аммо бар хилофи низоми президентӣ, аз ҷониби парлумон интихоб мешавад ва ба парлумон ҳисобот медиҳад ва ҳамчун президент номида мешавад. Ба кишварҳое, ки ин системаро истифода мебаранд, Ботсвана, Науру ва Африқои Ҷанубӣ мебошанд.

Диктатураҳо

  Дар диктатураҳо президентро аксар вақт роҳбарони худтаъин ё аз ҷониби низомиён дастгирӣ мекунанд. Чунин ҳолат дар бисёр иёлотҳост: Иди Амин дар Уганда, Мобуту Сесе Секо дар Заир, Фердинанд Маркос дар Филиппин, Суҳарто дар Индонезия ва Саддом Ҳусейн дар Ироқ баъзе мисолҳоянд. Президентҳои дигар дар давлатҳои авторитарӣ танҳо қудрати рамзӣ доранд ё ҳеҷ гуна қудратро, ба монанди Кравейро Лопес дар Португалия ва Хоакин Балагер дар "давраи Трухильо" -и Ҷумҳурии Доминикан .

Президент барои якумр унвонест, ки баъзе диктаторҳо барои таъмини қудрат ё қонунии онҳо ҳеҷ гоҳ шубҳа надоранд. Президентҳо ба мисли Александр Петион, Рафаэл Каррера, Йосип Броз Тито ва Франсуа Дювалйе дар мансаби худ вафот карданд. Ким Ир Сен баъди вафоташ президенти абадй эълон карда шуд.

Раиси давлат

Мақолаи асосӣ: List of current presidents

Шӯрои Федералии Швейтсария, ки аз ҳафт нафар иборат аст, ҳамчун роҳбари дастаҷамъии ҳукумат ва давлати Швейтсария хизмат мекунад.

Танхо ақаллияти хурди ҷумҳуриҳои ҳозира ягон сарвари давлат надоранд. Баъзе аз ҷумҳуриҳои ҳозира инҳоянд:

• Швейтсария, ки дар он роҳбарии давлат ба таври дастаҷамъӣ ба Шӯрои федералии Швейтсария аз ҳафт узви иборат аст, гарчанде президенти Конфедератсия низ ҳаст, ки узви Шӯрои федералӣ мебошад, ки аз ҷониби Ассамблеяи федералӣ ( парламенти Швейтсария) барои як сол интихоб карда мешавад. ( конвенсияи конститутсионӣ вазифадор мекунад, ки мансаб ҳар рӯзи Соли навро иваз кунад).
• Регенти капитанҳои Сан-Марино аз ҷониби Шӯрои Бузург ва Генералӣ интихоб карда мешавад.
• Дар собиқ Иттиҳоди Шӯравӣ аз соли 1922 то соли 1938 як идораи дастаҷамъии сарвари давлат бо номи Кумитаи Иҷроияи Марказии Иттиҳоди Шӯравӣ вуҷуд дошт, ки аз чаҳор ва баъдтар ҳафт раис иборат буд, ки аз кумитаҳои иҷроияи марказии ҳамаи ҷумҳуриҳои иттифоқӣ аз Русия, Беларус, Украина, Закавказье ва аз соли 1925 Узбекистон, Туркманистон, Точикистон . Аз соли 1927 то соли 1989 хокимияти хакикиро Котиби Генералии Ҳизби коммунисти Иттиҳоди Шӯравӣ амалӣ мекард. Пас аз соли 1938, Президиуми Шӯрои Олии СССР ваколатҳои роҳбари дастаҷамъии давлатро иҷро мекард ва раиси онро дар Ғарб аксар вақт «президент» меномиданд, гарчанде ки баъдтар дар соли 1990 як сарвари ягонаи давлат бо номи « президент » таъсис ёфт.
• Ҷумҳурии Сотсиалисти Федеративии Югославия пас аз марги Иосип Броз Тито, ки дар он ҷо президентии иборат аз аъзои ҳар як воҳиди федералӣ кишварро то пошхӯрии он идора мекард .
• Дар Украина, дар солҳои 1918-1920 Дирексияе мавҷуд буд, ки аз ҳафт сарварони фракцияҳои парламентӣ иборат буд ва ҳамчун роҳбари дастаҷамъии давлат хизмат мекард.
• Раисиҷумҳури Босния ва Ҳерсеговина аз се нафар иборат аст, ки як нафарро аз ҳар як гурӯҳи калонтарин этникии кишвар дар бар мегирад ва ҳамчун сардори дастаҷамъии давлати Босния ва Ҳерсеговина хизмат мекунад.
• Совети миллии хукумати Уругвай аз соли 1952 то соли 1967
• Хунтаи азнавсозии миллй дар Никарагуа аз соли 1979 то соли 1985

Давлатҳои якҳизбӣ

Раиси ҷумҳури Чин сарвари давлати Ҷумҳурии Мардумии Чин аст. Тибқи конститутсияи кишвар, президент як дафтари умдатан тантанавӣ буда, салоҳияти маҳдуд дорад. Бо вуҷуди ин, аз соли 1993, аз рӯи анъана, раисиҷумҳурро ҳамзамон Котиби генералии Ҳизби коммунисти Чин, раҳбари олии низоми якҳизбӣ бар ӯҳда дорад.

Дар Чин дар байни солҳои 1982 ва 2018, конститутсия муқаррар кардааст, ки президент наметавонад бештар аз ду мӯҳлат пай дар пай дар ин кишвар кор кунад. Дар давраи Мао ва инчунин аз соли 2018, ба ин идора маҳдудияти мӯҳлат вуҷуд надошт. Дар соли 2018 маҳдудияти ваколатҳои президентӣ лағв шуд, аммо ваколатҳо ва нақши маросимии он бетағйир монд.

Рамзҳои президентӣ

Ҳамчун сарвари давлати кишвар, дар аксари кишварҳо президент ба имтиёзҳои муайян ҳуқуқ дорад ва метавонад дорои як манзили бонуфуз, аксаран қасри боҳашамат, баъзан зиёда аз як (масалан, манзилҳои тобистона ва зимистона ё истироҳатгоҳ) Рамзҳои анъанавӣ. Вазифа метавонад либоси расмӣ, ороишҳо, мӯҳри президентӣ, герб, парчам ва дигар лавозимоти намоён, инчунин мукофотҳои ҳарбӣ, аз қабили салютҳои таппонча, гулӯлаҳо ва гулӯлаҳо ва посбони президентро дар бар гирад. Рамзи маъмулии президентӣ камарбандии президентист, ки аксар вақт аз ҷониби президентҳо дар Амрикои Лотинӣ ва Африқо ҳамчун рамзи давомнокии дафтар мепӯшанд.

Унвонҳо барои сарони давлатҳо

Ҳамчун сардори ҳукумат

Баъзе кишварҳои дорои низоми парлумонӣ истилоҳеро истифода мебаранд, ки ҳамчун «президент» (ба баъзе забонҳо аз раис фарқ намекунад), аксар вақт ҳамчун Президенти Ҳукумат, Раиси Шӯрои Вазирон ё Раиси Шӯрои Иҷроия .

Аммо, ин гуна мансабдор ба таври возеҳ президенти кишвар нест. Ин мансабдоронро бо истифода аз маънои кӯҳнаи ин калима "президент" меноманд, то он далелро, ки мансабдор сарварии кабинетро дорад. Сарвари алоҳидаи давлат одатан дар кишвари онҳо вуҷуд дорад, ки ба ҷои он ҳамчун президент ё шрҳи кишвар хизмат мекунад.

Ҳамин тариқ, чунин мансабдорон воқеан сарвазиранд ва барои роҳ надодан ба нофаҳмиҳо аксар вақт ҳангоми зикри онҳо дар сатҳи байналмилалӣ ҳамчун «сарвазир» тавсиф карда мешаванд.

Якчанд мисолҳо барои ин гуна президент вуҷуд доранд:

• Сарвазири Испания расман президенти ҳукумати Испания номида мешавад ва ба таври ғайрирасмӣ ҳамчун "президент" маъруф аст. Испания инчунин як кишварест, ки подшоҳ ҳукмронӣ дорад.
• Унвони расмии сарвазири Италия Раиси Шӯрои Вазирон ( Италия Presidente del Consiglio dei Ministri ) мебошад.
• Дар назди ҷумҳурихои сеюм ва чоруми Фаронса « Раиси Шӯро » (вазирон – Сарвазир) сардори ҳукумат буд ва президенти ҷумҳурӣ як шахсияти рамзӣ буд.
• Аз соли 1963 то соли 1992 сарвари хукумати Ҷумҳурии Сотсиалистии Федеративии Югославия баъд аз Конститутсияи соли 1963 вазифаи сарвазири Югославияро бархам дод ва вазифахои онро ба раиси Шурои федералии ичроияи федералии Югославия дод, раиси Шурои федералии ичроия буд. Бо вучуди ин, манбаъхои матбуоти хоричй ба шахсоне, ки вазифаи раиси Совети федералии ичроияро ишгол мекунанд, хамчун «сарвазири Югославия» истинод мекунанд.
• Сарвазири Давлати Озоди Ирландия аз соли 1922 то 1937 раиси Шӯрои иҷроияи Давлати Озоди Ирландия буд. Дар айни замон, Давлати Озод Ирландия монархияи конститутсионӣ буд, ки монархи ҳукмронӣ, подшоҳи Ирландия ва инчунин генерал-губернаториро иҷро мекард, ки бисёр вазифаҳои сарвари давлатро иҷро мекард.
• Дар замони шоҳигариҳои конститутсионии Бразилия ва Португалия, раиси Шӯрои вазирон ( Portuguese Presidente do Conselho de Ministros ) сардори ҳукумат буд ва шоҳ сарвари давлат буд. Дар доираи Ҷумҳурихои якум ва дуюми Португалия сардори хукумат президенти вазорат ( Portuguese Presidente do Ministério ) ва баъд раиси Совети Вазирон буд ва президенти Ҷумҳурӣ хамчун сардори давлат буд.
• Унвони расмии сарвазири Хорватия Раиси Ҳукумати Ҷумҳурии Хорватия аст ( хорватӣ: Predsjednik Vlade Republike Hrvatske ).
• Унвони расмии нахуствазири Лаҳистон раиси Шӯрои вазирон ( Презес Ради Министрови Полша ) мебошад.
• Дар таҷрибаи конститутсионии Бритониё, раиси Шӯрои иҷроия, ки дар чунин мақом амал мекунад, ҳамчун президенти Шӯрои иҷроия маълум аст. Одатан ин шахс Ҳоким аст ва ҳамеша ҳамин тавр мемонад.
• Дар байни солҳои 1918 ва 1934 Эстония сарвари давлати алоҳида надошт. Ҳам сарвазирҳо (1918–1920) ва ҳам пирони давлатӣ (1920–1934), ки аксар вақт ҳамчун «президент» тарҷума мешаванд) аз ҷониби парлумон интихоб карда шуданд.
• Сарвари ҳукумати Эрон ҳамчун " президент " муаррифӣ мешавад. Сарвари давлати Эрон пешвои олӣ аст, ки президент ба ӯ тобеъ аст.

Дигар вазифаҳои роҳбарикунанда

Дохилимиллӣ

Президент инчунин метавонад унвони роҳбари иҷроия дар сатҳи поёнии маъмурӣ бошад, ба монанди президентҳои калисоҳои иёлати Луизианаи ИМА, узви раиси шӯрои шаҳрӣ оид ба деҳаҳои иёлати Иллинойси ИМА ё президентҳои мунисипалӣ . Муниципалитетҳои Мексика. Эҳтимол, беҳтарин президентҳои дохилимиллӣ президентҳои шаҳраки Боро (Ню-Йорк) Ню Йорк мебошанд.

Лаҳистон

Дар Лаҳистон Президенти шаҳр ( лаҳӣ: Prezydent miasta) мақомоти иҷроияи шаҳрдорӣ ки дар интихоботи мустақим интихоб шудааст, ба мири шаҳр баробар аст. Дафтари президент дар Олмон ва Швейтсария низ мавҷуд аст.

Русия

Губернаторони ҷумҳуриҳои Русия дар Федератсияи Русия дар баробари дигар унвонҳои дуюмдараҷа, ба мисли Раиси Ҳукумат (инчунин аз ҷониби Сарвазири Русия низ истифода мешуд) унвони Президентро доштанд. Ин эҳтимол пайдоиши ҷумҳуриҳои Русияро ҳамчун ватани гурӯҳҳои этникҳои гуногун инъикос мекунад: дар ҳоле ки ҳама субъектҳои федералии Русия дар ҳоли ҳозир де-юре баробаранд, пешгузаштагони онҳо, вилоятҳои РСФСР аз имтиёзҳои бештар истифода мебурданд (масалан. намояндагии бештар дар Шӯрои Миллатҳо ). Ба хамин тарик, ИҶШС ва ворисони ниҳоии онҳо назар ба тақсимоти оддии маъмурӣ, ақаллан аз ҷиҳати руҳӣ бештар бо давлатҳои миллҳ умумият дошта, унвонҳоро мувофиқи он интихоб мекарданд.

Дар тӯли солҳои 2010-ум, президентҳои ҷумҳуриҳои Русия тадриҷан унвони худро ба унвони Сардор иваз мекарданд ( русӣ: глава Пешниҳоди раисиҷумҳури Чеченистон Рамзан Қодиров ва баъдан дар соли 2010 аз ҷониби порлумони Русия ва раисиҷумҳур Дмитрий Медведев қонун қабул карда шуд. Бо вуҷуди ин, президентҳои Тотористон ин тағйиротро рад мекунанд ва аз соли 2017 бар хилофи қонунҳои Русия унвони худро нигоҳ медоранд. Унвони нав дар салоҳиятҳое, ки ҳокимон доштанд, ҳеҷ гуна тағйироте наовард.

Инглистон

Лорд президенти Шӯро яке аз афсарони бузурги давлатӣ дар Британияи Кабир аст, ки дар ҷаласаҳои Шӯрои хусусии Бритониё раисӣ мекунад; Девони бо сардории сарвазир аз ҷиҳати техникӣ як кумитаи Шӯро мебошад ва ҳама қарорҳои Девони расман тавассути фармонҳои Шӯро тасдиқ карда мешаванд. Гарчанде ки лорд-президент узви Девони вазирон аст, ин мақом асосан вазифаи тантанавӣ буда, ба таври анъанавӣ ба роҳбари Палатаи Общинаҳо ё роҳбари Палатаи Лордҳо дода мешавад. Таърихан раиси Шӯрои тиҷорат узви кабинет буд.

Испания

Дар Испания, роҳбарони иҷроияи ҷамоатҳои автономӣ (минтақаҳо) президент номида мешаванд. Дар ҳар як ҷомеа, онҳоро метавон Президент де ла Коммунидад ё Presidente del Consejo номид. Онҳо аз ҷониби маҷлисҳои минтақавии худ интихоб мешаванд ва нисбат ба президент ё губернатори иёлот ваколатҳои шабеҳ доранд.

Вакилҳо

Дар поёни президент, вобаста ба созмон ва андозаи он метавонад якчанд ё «муовини президент» (ё баъзан «муовинони президент») ва баъзан якчанд «ёвари президент» ё «муовинони президент» бошанд. Ин мансабҳо як салоҳият надоранд, балки бештар вазифаи тобеи президентро доранд. Бо вуҷуди ин, ваколат метавонад дар ҳолатҳои махсус ба муовини ё муовини президент дода шавад. Одатан ноиби президентҳо баъзе салоҳиятҳо ва масъулиятҳои махсусро дар поёнтар аз президент доранд. Тафовут байни ноиби/муовинони президент ва ёвари/муовинони президент дар он аст, ки ба аввалӣ қонунан иҷозат дода мешавад, ки созмонро идора кунанд ва ҳамон ваколатҳоро амалӣ кунанд (инчунин дар фармони дуюм), дар ҳоле ки дуюмӣ ин тавр нестанд.

Маҷлиси қонунгузор

Дар баъзе кишварҳо раиси маҷлисҳои қонунгузори якпалатаи онҳо ё як ё ҳарду палатаи қонунгузори дупалатагӣ, сухангӯён унвони президенти «орган»-ро доранд, чуноне ки дар Испания, ки раиси Конгресс президенти Конгресси вакилон ва Раиси Сенат раиси Сенат мебошад.

Суд

Истилоҳи «Президент» одатан дар системаи судӣ ҳамчун раиси суди судҳои конститутсионӣ истифода мешавад.

Фаронса

Дар истилоҳоти ҳуқуқии фаронсавӣ раиси суде, ки аз якчанд судя иборат аст, судяи аввалиндараҷа мебошад; ӯ дар маҷлиси суд раисӣ мекунад ва мубоҳисаҳоро роҳбарӣ мекунад (ва аз ин рӯ "хонум Президент", "Ҷаноби Президент" ё Монсиеур ле Президент гуфта мешавад. Умуман, суд аз якчанд палата иборат аст, ки ҳар яки онҳо раиси худро доранд; аз ин рӯ, калонтарини онҳо «президенти аввал» номида мешавад (чунон ки дар: «Президенти Суди кассатсионӣ калонтарин судя дар Фаронса аст»). Ба ҳамин монанд, дар таҷрибаи ҳуқуқии Англия судяи калонтарин дар ҳар як шӯъба ин унвонро истифода мебарад (масалан Раиси Шӯъбаи оилавӣ, Раиси Суди Апелляция).

Испания

Дар системаи судии Испания роҳбари суди судяҳои сершумор раиси Суд номида мешавад. Ҳамин чиз бо мақомоти гуногуни системаи судии Испания рӯй медиҳад, ки мо метавонем раиси Суди Олӣ, раиси Суди миллӣ ва президентҳоро дар Судҳои олии адлияи минтақавӣ ва судҳои музофотӣ пайдо кунем. Мақоме, ки бар ҳокимияти судӣ дар Испания ҳукмронӣ мекунад, Шӯрои Умумии Додгоҳ аст ва раиси он раиси Суди Олӣ мебошад, ки маъмулан раиси Суди Олӣ ва GCJ номида мешавад.

Суди конститутсиони ба ҳайати ҳокимияти судӣ дохил намешавад, вале роҳбари онро Раиси Суди конститутсионӣ меноманд.

Инглистон

Дар Додгоҳи Олии Британияи Кабир, ки ба наздикӣ таъсис ёфтааст, баландтарин судя раиси Суди Олӣ номида мешавад. Хонум/лорд раиси Суди Сессия сардори ҳокимияти судӣ дар Шотландия ва судяи раисикунанда (ва сенатор) Коллеҷи адлия ва Суди ҷаласа мебошад, инчунин хонум/лорд адлияи генералии Шотландия ва роҳбари адлия мебошад. Суди олии адлия, идораҳо дар соли 1784 муттаҳид карда шуданд.

Унвонҳои зан

Унвонҳои ҳамсари президент, агар зан бошад, аз "Маркиза" то "Хонум" иборат буданд. Агар мард унвони ҳамсари президент метавонад "Маркиз", "Лорд" ё танҳо "Ҷаноб" бошад. .

Иёлоти Муттаҳидаи Амрико

Зани президент Ҷорҷ Вашингтон, Марта Вашингтонро аксар вақт "Хонум Вашингтон" меномиданд. Дар солҳои 1850-ум дар Иёлоти Муттаҳида истилоҳи "хонум" аз унвони ашрофон ба истилоҳи муроҷиат барои зани эҳтиром ва хушмуомила тағйир ёфт. Истифодаи " бонуи аввал " барои истинод ба ҳамсари раисиҷумҳури Иёлоти Муттаҳида дар замони ҷанги шаҳрвандии ИМА маъмул буд. Долли Мадисон, ҳамсари президент Ҷеймс Мадисон, пас аз марги ӯ дар соли 1849 аз ҷониби президент Захари Тейлор ҳамчун "бонуи аввали мо дар тӯли ним аср" ёдовар шуд. Хонумҳои аввал одатан танҳо ҳамчун "хонум [насаби]" номида мешаванд

Дар матбуот

Рӯзи 8 ноябри соли 2016, шаби интихоботи президентии соли 2016 дар Иёлоти Муттаҳида, тасвирҳои нусхаҳои қаблан чопшудаи маҷаллаи Newsweek дар маҷалла нишон доданд, ки дар он маҷалла пирӯзии номзади демократ Ҳилларӣ Клинтонро таҷлил мекунад ва бо муқоваи он "Хонум Президент" ном дорад. Барои рӯзномаи Newsweek маъмул аст, ки ба эҳтимоли пирӯзии ҳар як номзад омода шавад, гарчанде ки он ҳам нашр ва ҳам паҳн шуда буд, ғайриоддӣ буд; муқова аз дӯконҳои рӯзнома пас аз маълум шуд, ки Доналд Трамп аксарияти орои интихобкунандагонро ба даст оварда, дар интихобот пирӯз шудааст.

Ҳамчунин нигаред

• Президенти абадзиндаи ҷумҳурӣ
• Низоми президентӣ
• Рӯзи Президентҳо
• Ноиби президент
• Хонуми аввал

Сардори давлат

• генерал-губернатор
• Сардори давлат
• Подшоҳ
• Пешвои олӣ

Сардорони ҳукумат

• Вазир-Президент (сардори ҳукумат, на давлат)
• Сарвазир